Artikels
Louis of Seynaeve? Van je familie moet je het maar hebben
door Fung Man
Je familie kun je niet kiezen. Louis Seynaeve is in Het verdriet van België constant bezig met de positieve en negatieve kanten van zijn familie. Louis groeit op met veelvuldige aanwijzingen dat de Seynaeve-familie van belang gevonden moet worden. Geboren worden met de prominente Seynaeve-neus betekent leven om de familienaam eer aan te doen. Vervolgens ontdekt Louis dat mensen buiten de familie daar soms heel anders over denken. Dit leidt tot pijnlijke en beschamende situaties voor Louis. De lezer ontdekt in Claus’ roman hoe Louis zijn individualiteit probeert te ontdekken terwijl hij constant wordt herinnerd aan zijn afstamming. Louis wil duidelijk zelfstandig zijn en belangrijk gevonden worden naar aanleiding van zijn eigen daden, niet die van zijn familie. Dit gaat niet zonder slag of stoot en gedurende het hele boek wisselt Louis tussen de twee uitersten. De keuze om Louis of een Seynaeve te zijn komt keer op keer terug, maar uiteindelijk wordt duidelijk dat Louis boven de gezamenlijke term Seynaeve probeert uit te stijgen, om vooral Louis en daarna pas een Seynaeve te zijn.
De Seynaeve-familie speelt een belangrijke rol in Louis’ identiteitsvorming. De traditionele familie met grootvader Seynaeve, die dubbel dienst doet als Louis’ Peter, aan het hoofd is een plek waar Louis thuishoort. Fysieke eigenschappen van de familie Seynaeve zijn onder andere de Seynaeve-oren, de Seynaeve-neus, delicate enkels en zwakke darmen. Wanneer Peter met een zakdoek zijn oren droogt, ziet Louis dit meteen als “een Seynaeve-gebaar” (649). Deze uiterlijke verschijningen zijn zo kenmerkend dat Peters vriend, de kanunnik, meteen Louis herkent: “het is een Seynaeve . . . dat kan hij niet loochenen” (185). Naast deze fysieke indicaties, zoekt de familie Seynaeve naar tekenen die het bestaan van de familie bevestigen, zoals de stamboom die Tante Nora maakt die bewijst dat de Seynaeves al bestaan sinds de zeventiende eeuw. Al deze familie-eigenschappen scheppen het idee dat er geen individualiteit mogelijk is in de familie Seynaeve en dat is juist wat Louis zo tegenstaat. Hij wil zichzelf onttrekken aan deze massa en zelfstandig worden.
De jonge Louis verzet zich in het begin nog niet zo hevig tegen de Seynaeve-familie. Hij vindt het belangrijk om erkend te worden en dit gebeurt het vaakst via zijn familiebanden. Louis wordt herhaaldelijk gezien als de zoon van de drukker Staf Seynaeve of de kleinzoon van zijn Peter. Vooral Peter geniet een hoog aanzien binnen Het Gesticht in Haarbeke en in Walle, waarschijnlijk omdat hij zo’n goede commerçant is. Louis spiegelt zich regelmatig aan Peter en meerdere personages geven commentaar op Louis’ spraak die verdacht veel op het schoon-Vlaams van zijn Peter lijkt. Verder leert Louis van jongs af aan om zonder blikken of blozen te liegen, zoals zijn vader zo bewonderenswaardig doet. Louis kijkt op tegen zijn vader en grootvader en dat maakt hem trots op zijn afkomst. Helaas bevat de familie Seynaeve niet de beste voorbeelden voor Louis. Hij krijgt constant wisselende signalen van zijn familieleden en andere mensen uit zijn omgeving. De signalen worden ofwel niet ofwel verkeerd begrepen door Louis, waardoor er talloze vernederende situaties ontstaan. Deze situaties maken Louis uiterst onzeker en dragen bij aan zijn eindeloze stroom leugens.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verandert Louis’ houding tegenover zijn vader. Wanneer Louis zich aanmeldt bij de NSJV en de Schaarleider hem meteen plaatst als de zoon van de drukker Seynaeve is Louis woedend, omdat hij voornamelijk geïdentificeerd wordt met zijn vader en niet als een zelfstandig individu. Om dit soort gebeurtenissen te vermijden neemt Louis afstand van zijn vader. Ironisch genoeg volgt hij wel zijn vaders voorbeeld en liegt Louis over bijna alles wat los en vast zit. Vooral de leugen tegen Duitsers dat zijn vader bij de Gestapo zat en later de leugen tegen Amerikanen dat zijn vader juist door de Gestapo gevangen was helpen Louis om geaccepteerd te worden in de twee verschillende groepen op verschillende momenten in het verhaal. Louis liegt over zijn vaders positie om zijn eigen positie te verbeteren. Deze leugens laten zien dat ondanks Louis’ verlangen om onafhankelijk te zijn, hij nog steeds afhankelijk is van zijn vader. Wanneer Tante Hélène zegt dat Louis onmogelijk kan verbergen dat hij een Seynaeve is, wordt Louis onmiddellijk boos en ontkent hij in alle toonaarden zijn connectie met de Seynaeve-familie. Het blijkt lastig om zich helemaal los te maken van deze invloed en op eigen benen te staan.
Wanneer Peter steeds belangrijker wordt voor Louis, verliest Staf juist zijn autoriteit in de ogen van Louis. Peter beweert dat Staf geen goede commerçant is, tel daarbij op dat Louis ziet hoe Staf zich laat bedriegen door Constance en het wordt duidelijk dat Louis zijn respect voor zijn vader verliest. Hij distantieert zich van zijn vader en wanneer een leraar Louis aanspreekt met ‘Seynaeve’, associeert Louis deze naam in zijn hoofd eerder met zijn vader dan met zichzelf (599). Tegelijkertijd wil Louis erkenning in de ogen van zijn Peter. Wanneer Marnix de Puydt, een Vlaamse Kop in Walle, laat weten dat hij van Peter heeft gehoord over Louis’ talent in schrijven is Louis verrukt dat Peter zo vol lof spreekt over hem: “over zijn kleinzoon, die de eigenschappen van zijn grootvader had geërfd, talent slaat een generatie over” (571). De lof van Peter geeft Louis genoeg zelfvertrouwen om zijn vleugels uit te slaan. De Seynaeve-naam hoeft niet verdrukt te worden om als schrijver aanzien te krijgen. Hij probeert zich te onderscheiden van zijn familie door schrijver te worden, maar gebruikt toch diezelfde familie als grootste inspiratiebron voor zijn literaire werken. Onbewust heeft Louis dus toch meer meegekregen van zijn familie dan alleen de Seynaeve-neus.
Onafhankelijkheid is moeilijk te verkrijgen voor Louis. Hij worstelt met het verlangen om erkenning te krijgen als lid van de familie Seynaeve, maar tegelijkertijd ook om erkenning te krijgen voor zijn eigen daden. Ondanks deze strijd spiegelt Louis zich regelmatig aan zijn Peter. Na de dood van Peter leert Louis dat zijn novelle Het verdriet gepubliceerd zal worden. Dit is Louis’ eerste echte stap naar zelfstandige erkenning. Een lezer aan de andere kant van het land heeft tenslotte nog nooit een Seynaeve-neus gezien.
… MEER OVER Louis’ zoektocht naar een eigen identiteit lees je in ‘Louis: meeloper en rebel’
Literatuur
- Absillis, Kevin. “Hugo Claus en het verdriet van de puristen.” De plicht van de dichter: Hugo Claus en de politiek. Antwerpen: De Bezige Bij, 2013. 170-196.
- Claus, Hugo. Het verdriet van België. Amsterdam: De Bezige Bij, 1989.
- Van Thienen, Jos. “Louis en Co. Identiteit en gender in Het verdriet van België van Hugo Claus.” Spiegel der Letteren 45.1 (2003): 49-73.